درام تلویزیونی «پایان یک باشگاه»: نگاهی به فصل پر فراز و نشیب ۱۹۹۶-۹۷ ساندرلند

در اواسط دهه ۹۰ میلادی، باشگاه ساندرلند، واقع در شمال شرقی انگلستان، یکی از قدیمی‌ترین تیم‌های فوتبال جزیره، وارد فصل پرتنشی شد که تغییرات بنیادی ساختاری، مدیریتی و فوتبالی را تجربه کرد. این دوره با خداحافظی از ورزشگاه افسانه‌ای راکر پارک، مشکلات مالی باشگاه و رقابت سنگین در لیگ برتر هم‌زمان بود. مستند بی‌بی‌سی با نام Premier Passions که در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۸) روی آنتن رفت، این فصل استثنایی را با جزئیات واقعی و صادقانه به تصویر کشید.

یکی از جالب‌ترین بخش‌های این مستند، نمایش فرهنگ رختکن انگلیسی و رفتار مربی وقت ساندرلند، پیتر رید بود؛ جایی که زبان تند و لحظاتی سرشار از عصبانیت او، جهانی متفاوت از فوتبال حرفه‌ای را نشان می‌داد. حتی خود رید سال‌ها بعد اعتراف کرد که شاید چنین رفتاری امروز در فوتبال جایی نداشته باشد، اما در آن زمان بخشی از واقعیت فوتبال جزیره بود که خیلی از ایرانی‌ها هم در مستندهای فوتبال انگلیسی مشاهده کرده‌اند.

یکی از مضامین پررنگ این مجموعه، جدایی احساسی و دشوار باشگاه از خانه تاریخی خود پس از تقریباً صد سال بود. مدیریت باشگاه با توجه به فشارهای مالی و نیاز به پیشرفت، تصمیم گرفتند به روند ساخت ورزشگاه Stadium of Light سرعت بدهند. شرایط اقتصادی و درآمدهای پایین فروش بلیت راهی جز این برای ساندرلند باقی نگذاشته بود. این نوع تصمیم‌های مدیریتی بی‌شک برای بسیاری از تیم‌های ایرانی که در سال‌های اخیر ساخت و ساز ورزشگاه یا خصوصی‌سازی را تجربه کردند، قابل لمس است.

در میان بحران‌ها، دوربین بی‌بی‌سی موفق شد دسترسی بی‌سابقه‌ای به کادر مربیگری، جلسات هیئت‌مدیره و حتی گفتگوهای انتقال بازیکن داشته باشد؛ موضوعی که امروز شاید عادی‌تر باشد، اما در آن زمان یک شاهکار رسانه‌ای محسوب می‌شد. نمایش شفافیت و صداقت مدیران و کادر فنی برای هواداران، به خصوص در فوتبال ایران که شفافیت مدیریتی چالش بزرگی است، الگویی جالب تلقی می‌شود.

برخلاف امیدهای پایان فصل، تلاش ساندرلند نتیجه نداد و با شکست مقابل ویمبلدون در هفته آخر، تیم به دسته پایین‌تر سقوط کرد. بسیاری این فصل را با همه تلخی‌ها به عنوان نقطه عطفی در تاریخ باشگاه یاد می‌کنند؛ جایی که دوباره باید همه چیز از نو بازسازی می‌شد. با این وجود، تاثیر این مستند در شکل‌گیری موج جدیدی از هواداران و بالا رفتن محبوبیت باشگاه با وجود شکست، قابل توجه بود. پس از مدت کوتاهی، باشگاه توانست با مدیریت و ثبات مجدد به سطح اول فوتبال بازگردد و حتی برای مدتی جزو تیم‌های برتر انگلیس باشد.

نگاهی ایرانی به این روایت نشان می‌دهد که تلفیق بحران مالی، تغییر خانه، شفافیت با هواداران و مستندسازی می‌تواند الهام‌بخش فوتبال ایران نیز باشد. چه بسا تلخی سقوط‌ها یا تصمیمات حیاتی مدیریتی روزی به عنوان موضوعی برای مستندسازی و بازنگری تاریخ باشگاه‌های ایرانی قرار گیرد.